زن/فاطمه فاطمه است/ شريعتي

زن، فاطمه فاطمه است

کتاب زن از دکتر شریعتی که با نام فاطمه فاطمه است مشهور است سخنرانی در سال ۱۳۵۰ بوده که به قول خود دکتر فی‌البداهه و به اقتضای مجلس ایراد شده و بعد در یک شب، بسط و نگارش یافته است

در بخشی از این کتاب می خوانیم:

در جامعه و فرهنگ اسلامی،سه چهره از زن داریم:یکی چهره زن سنتی است و مقدس مآب؛و یکی چهره ی زن متجدد و اروپایی مآب که تازه شروع به رشد و تکثیر کرده است و یکی هم چهره ی فاطمه،و زنان ((فاطمه وار))!که هیچ شباهت و وجه مشترکی با چهره ای به نام زن سنتی ندارد.سیمایی که از زن سنتی در ذهن افراد وفادار به مذهب در جامعه ی ما تصویر شده است با سیمای فاطمه همان قدر دور و بیگانه است که چهره ی فاطمه با چهره ی زن مدرن.در دنیای امروز ،به خصوص در مشرق زمین و بالاخص در جامعه ی اسلامی و ایرانی،با واقعیتی که روبه روییم،ایجاد یک تضاد است و یک بحران و یک دگرگونی و فروریختن و آشفتگی بسیار شدید در خصوصیات انسانی و رفتار و عادات اجتماعی و طرز تفکر،و اصولا تغییر شکل انسانی که تیپ خاصی به نام (روشنفکر) و (زن و مرد تحصیل کرده)یا (متجدد)به وجود آورده است که با زن و مرد (سنتی)در تضاد است.

این تضاد،تضادی است که باید به وجود می آمد و هیچ کس قادر به جلوگیری اش نبود.جبری بود که هیچ قدرتی نمی توانست جلوگیرش باشد.این نه به معنای تایید این دگرگونی است و نه انکارش،که بحث این نیست؛بلکه سخن این ست که با تغییر و دگرگونی جامعه،تغییر لباس مرد،تغییر فکر و تغییر زندگی و جهت او،زن نیز جبرا تغییر می کند و امکان ماندنش در قالبهای همیشگی نیست.

در نسلهای گذشته،پسر اهل بود،درست قالب پدرش؛و پدر هیچ وسوسه ای نداشت که پسرش شکلی کاملا بدیع و تازه و ناشناخته بگیرد وبعد به صورتی در بیاید که میان پدر و پسر هیچ گونه وجه اشتراک و تفاهمی وجود نداشته باشد و چنان احساسات  نامشابه میان هر دو باشد که حتی یک دقیقه بی انتقاد و بدبینی و ستیزه نتوانند به گفتن بنشینند.اما امروز چنین نیست،که یکی از خصوصیات قرن ما_چه در شرق و چه در غرب_فاصله میان دو نسل است؛که از نظر((زمان تقویمی))فاصله شان سی سال است و از نظر ((زمان اجتماعی))سی قرن.دیروز جامعه ثابت بود و ارزشها و خصوصیات اجتماعی  غیرقابل تغییر می نمود.در طول 100 ،200 ،300 سال هیچ چیز عوض نمی شد.زیربنای اجتماعی،شکل تولید و توزیع،نوع مصرف،رابطه ی اجتماعی،حکومت ،نوع تبلیغات دینی،مراسم مذهبی،خلق و خوی،ارزشهای مثبت و منفی،هنر،ادبیات و زبان و همه چیز،در دوره ی ((باباها)) و ((بابا بزرگها))،همان بود که در دوره ی ((بچه ها)) و ((نوه ها)).